Pleidooi voor verkiezingen

Het primaat van de kiezer.

En loting is geweldig hip. Sommigen voelen de zogenaamde ‘kloof met de burger’ razendsnel dichtgroeien dankzij het procedé waarbij een representatief staal uit de bevolking meepraat over de grote politieke vraagstukken. Anderen, onder wie alweer uw dienaar, vinden loting behalve hip vooral nogal problematisch. Het concept past bij een antidemocratisch sentiment waarvan men zich in progressieve kringen te weinig rekenschap geeft.

Van Reybrouck is een van de voortrekkers van de lotinglobby, maar ook bij zijn argumenten kan men vraagtekens zetten. Zijn pamflet steunt namelijk op een verkeerde lezing van de geschiedenis. Wat toch zorgwekkend is.

Verkiezingen brengen de democratie tot leven, loting legt ze lam. In de woorden van Dieter Lesage: ‘Terwijl verkiezingen voeding geven aan het verlangen van ambitieuze mensen om verkozen te worden, leidt lottrekking tot de fataliteit van het geloot-zijn.’ Natuurlijk zal het voor sommigen een prettige ervaring zijn om te mogen deelnemen aan een geloot panel – dat blijkt uit onderzoek van de Gentse politicologe Anna Kern. Maar of de rest van de bevolking zich dankzij die panels beter vertegenwoordigd voelt? Dat is nog maar de vraag.

Het VB doet zogezegd aan antipolitiek. Nu, hoezeer ik ook een tegenstander ben van de bende van Tom Van Grieken, die partij doet wel degelijk aan politiek: ze brengen hun ideeën voor het voetlicht en doen mee aan verkiezingen. Zo veroveren zij zetels in onze parlementen. Dat is politiek.

Door de opmars van N-VA, die het Vlaams Belang een tijdje in de irrelevantie dreef, verdween de kloof even van de radar. Vandaag is ze helemaal terug. De politieke uitersten, op links en op rechts, winnen aan populariteit en dus is er iets zorgwekkends aan de hand. In het midden van het politieke spectrum heeft de paniek weer toegeslagen. De klassieke partijen smelten weg, zitten samen op een hoopje in Vivaldi, en willen dus aan politieke vernieuwing doen, in de hoop aldus de gunst van de bevolking over zich af te roepen.

Een suggestie: misschien bestaat die kloof tussen burger en politiek helemaal niet. Dat het soms wringt tussen kiezer en beleid, is logisch: niet alle verwachtingen worden ingelost. Bij de volgende stembusgang kan de kiezer daar dan zijn oordeel over vellen. Maar met die kloof valt het misschien nogal mee. Wellicht is dat vooral een kloof tussen de kiezer en de klassieke partijen. Wellicht hebben die klassieke partijen de laatste decennia een paar cruciale thema’s en nieuwe breuklijnen niet opgemerkt. En smelten ze daarom langzaam weg. En het is niet met ideetjes zoals een federale kieskring, of met de afschaffing van de stemplicht op lokaal niveau, dat ze dat tij zullen keren.

Er is veel aandacht voor de manier waarop uiterst rechts de rechtsstaat onderuit probeert te halen, en zo de liberale fundamenten van ons systeem in gevaar brengt. Laat deze tekst een aansporing zijn om ook alert te zijn voor de wijze waarop politieke vernieuwers de democratie kunnen schaden, door vraagtekens te zetten bij de electorale fundamenten van ons systeem. Dat kan overigens met de beste bedoelingen gebeuren, daarmee is de weg naar de hel immers geplaveid. David Van Reybrouck noemt ‘verkiezing’ in zijn boek ‘verzieking’ – een mooie maar zorgwekkende woordspeling.